Het Twaalf Stappen Programma biedt een krachtige weg naar herstel voor mensen die zijn opgegroeid in disfunctionele gezinnen. De Laundry List, een verzameling van 14 herkenbare gedragingen, helpt deelnemers te begrijpen hoe hun jeugd hun volwassen leven beïnvloedt. Een van de kenmerken uit de Laundry List is:
“We hebben een overontwikkeld verantwoordelijkheidsgevoel en vinden het makkelijker ons te bekommeren om anderen dan om onszelf. Hierdoor hoeven we onze eigen fouten niet onder de loep te nemen”
Wat betekent dit?
Een overontwikkeld patroon waarin mensen zichzelf wegcijferen en zich vooral richten op de behoeften en problemen van anderen. Hoewel dit misschien klinkt als een positieve eigenschap, gaat het vaak gepaard met het negeren van de eigen grenzen, gevoelens en behoeften. Dit kan leiden tot uitputting, frustratie en een diep gevoel van verwaarlozing van jezelf. Voor veel volwassen kinderen uit disfunctionele gezinnen is deze rol in hun jeugd ontstaan. Ze leerden al jong om verantwoordelijkheid te nemen voor de emoties, conflicten of zelfs de fysieke veiligheid van hun ouders of andere gezinsleden. Als volwassene blijft deze dynamiek vaak bestaan, zelfs als de oorspronkelijke situatie allang voorbij is.
Waarom gebeurt dit?
Het overontwikkelde verantwoordelijkheidsgevoel is vaak een overlevingsmechanisme dat is ontstaan in een disfunctioneel gezin. Er is dan sprake van parentificatie: kinderen werden vaak verantwoordelijk gemaakt voor de emoties van hun ouders. Bijvoorbeeld, een kind voelt zich gedwongen om zijn ouder op te vrolijken of spanningen in het gezin te sussen en wordt daarmee de clown van het gezin. Opgroeien in een gezin waar onvoorspelbaarheid is (chaotische of onveilige thuissituaties) leert kinderen alert te zijn. Ze proberen situaties onder controle te houden door bepaald gedrag in te zetten, bijvoorbeeld zelf allerlei taken op zich nemen zodat ze een ouder ontzorgen. Dit kan zich ontwikkelen tot een diepgewortelde behoefte om altijd alles en iedereen te ‘fixen’. Daarnaast groeien veel volwassen kinderen op met het gevoel dat hun waarde afhankelijk is van wat ze voor anderen doen. Ze voelen zich niet gewaardeerd voor wie ze zijn, maar voor wat ze doen voor de ander. Dit kan leiden tot een patroon waarin ze hun eigen behoeften negeren om goedkeuring te krijgen.
Je vindt hieronder een aantal vragen om te onderzoeken of een overontwikkeld verantwoordelijkheidsgevoel ook bij jou speelt:
• Sta ik altijd klaar voor anderen, zelfs als ik me uitgeput voel?
• Voel ik me schuldig als ik voor mezelf kies?
• Vind ik het moeilijk om hulp te vragen of te accepteren?
• Verwacht ik van mezelf dat ik problemen oplos die niet van mij zijn?
Hoewel het zorgen voor anderen vaak voortkomt uit goede intenties, heeft dit patroon ook nadelen. Het constant zorgen voor anderen, zonder aandacht voor je eigen behoeften, kan leiden tot fysieke en emotionele uitputting. Ook kun je scheve relaties aantrekken waarbij het patroon zich telkens herhaalt dat mensen om jou heen hulp nodig hebben. Door alsmaar in dienst te staan van de ander kun je je eigen behoeften en gevoelens negeren, waardoor je op den duur het contact met jezelf kwijtraakt.
Herstellen van een overontwikkeld verantwoordelijkheidsgevoel betekent leren om beter voor jezelf te zorgen en gezonde grenzen te stellen. In herstel onderzoek je de oorsprong van dit patroon: wanneer ben je eigenlijk begonnen met het overnemen van de verantwoordelijkheden van anderen? In herstel ontdek je waar jouw eigen behoeften liggen en wat jij nodig hebt. Dit kan zo simpel zijn als tijd voor jezelf nemen. Je leert gezonde grenzen te stellen zoals leren om ‘nee’ te zeggen zonder schuldgevoel. Herinner jezelf eraan dat het oké is om niet voor iedereen beschikbaar te zijn. In herstel leer je loslaten van oude overtuigingen en het ontwikkelen van nieuwe manieren van leven. Dit helpt je om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen welzijn, zonder de lasten van anderen op je schouders te nemen. Dit heet zelfzorg.
Leven in balans
Je wordt uitgenodigd om de balans te herstellen tussen geven en ontvangen. Het is een proces waarin je leert dat je waarde niet afhankelijk is van wat je voor anderen doet, maar van wie je bent. Herstel betekent onder anderen dat je verantwoordelijkheid neemt voor je eigen behoeften en emoties, terwijl je anderen de ruimte geeft om hetzelfde te doen. Dit leidt niet alleen tot gezondere relaties, maar ook tot een leven waarin jij centraal staat.
Art by Shawna Erback (Bron: internet)