De Innerlijke Criticus – vriend of vijand?

Wie kent ‘m niet? Dat stemmetje in je hoofd dat altijd wel iets te melden heeft:

“Moest je nou echt zó hard lachen?”

“Serieus, die broek? Eerst maar even die muffin top aanpakken.”

“Dat had je wel wat vriendelijker kunnen zeggen, hoor.”

Soms is ‘ie subtiel, soms gaat het volume flink omhoog… weg is hij nooit.Dat constante gezeur kan ervoor zorgen dat je je schaamt, je schuldig voelt en je spontane zelf zich verstopt. En toch, ondanks de negatieve connotatie, die innerlijke criticus bedoelt het eigenlijk goed! 

Waarom hebben we überhaupt zo’n kritische stem?

Die innerlijke criticus komt uit je kindertijd. Toen je nog volop aan het ontdekken was wat ‘wel’ en ‘niet’ kan in de wereld. Je leerde om je sociaal wenselijk te gedragen door rekening met anderen te houden, uitspraken als ‘Doe normaal, dan doe je al gek genoeg!’ of geïntegreerde boodschappen zoals ‘Zorg dat je niet uit de toon valt’. 

Je innerlijke criticus is dus ooit ontstaan om je te helpen overleven in de sociale jungle. Hij houdt je in het gareel, zodat je niet buiten de groep valt, zodat je ‘Erbij hoort’, ‘Er mag zijn’. Maar in het hier en nu kan die stem ook behoorlijk in de weg zitten.

Als de innerlijke criticus, die alsmaar perfectie nastreeft, de overhand neemt dan kan het zijn doel voorbij schieten. Bijvoorbeeld wanneer je ‘verlamd’ raakt door angst om te falen of wanneer je constateert dat wat je ook doet, je niet goed genoeg bent, het beter had gekund en niet tevreden kunt zijn.

Wat merk je? 

Keer op keer die kritische, afkeurende stem geloven tast je zelfvertrouwen aan en zorgt voor zelfafwijzing. In relaties kan het je het gevoel geven dat je van alles verkeerd doet, waardoor je keer op keer goedkeuring zoekt bij jouw partner, collega of vriend(in). Hiermee maak je je afhankelijk van het oordeel van de ander wat ten koste gaat van gelijkwaardigheid in de relatie. In het leven kan het je weerhouden om nieuwe uitdagingen aan te gaan waardoor je jezelf ‘liever’ klein houdt en alles ‘veilig’ bij het oude laat. Daarnaast is het stressvol om gebukt te gaan onder zelfkritiek. Overall levert de innerlijke criticus behoorlijk wat ergernis en frustratie op; je wordt er onzeker van. 

Intentie van de innerlijke criticus

Kun je geloven dat ‘dat vervelende stemmetje’ het eigenlijk goed met je voorheeft? 

Ondanks de onwenselijke manier waarop de innerlijke criticus zich manifesteert heeft die stem maar één doel: jou beschermen. Door eerst zélf kritiek te leveren, je klein te houden en geen nieuwe dingen uit te proberen, probeert hij je te behoeden voor afwijzing van anderen en voor falen. 

Het is dan ook interessant om te onderzoeken welke overtuigingen verscholen zijn achter jouw innerlijke criticus? Is het jouw stem of is het de stem die je hebt overgenomen van een opvoeder of van een leraar misschien? Zijn de overtuigingen überhaupt realistisch? Wat is er nodig om deze innerlijke stem tot bedaren te krijgen? Zijn er ook positieve kanten aan de innerlijke criticus? En zo ja, welke? 

Van vijand naar vriend

Leren omgaan met jouw innerlijke criticus geeft rust en ontspanning, komt ten goede van je eigenwaarde en geeft je de kans om naar jezelf te kijken met mildheid. Hierdoor ontstaat ook ruimte voor gevoelens van trots en tevredenheid over je eigen gedrag, acceptatie over jouw prestaties en wie je ‘bent’.