Overlevingsstrategie Vrede bewaren (Fawning)

Een wat minder bekende overlevingsstrategie is ‘Vrede Bewaren’ of 'onderdanigheid' (fawning). Hierbij pas je jezelf aan aan de behoeften van anderen, ten koste van jezelf. Dit wordt de fawn-respons genoemd; een overlevingsstrategie waarbij je jezelf klein maakt, conflicten vermijdt en voortdurend bezig bent om anderen tevreden te stellen.

Deze strategie lijkt op het eerste gezicht sociaal en behulpzaam, maar is in de kern gebaseerd op angst en zelfverlies. Een fawn-reactie ontstaat niet vanuit oprechte verbinding, maar vanuit de onbewuste overtuiging dat je veiligheid en acceptatie moet verdienen door anderen gelukkig te maken.

Wat gebeurt er?

Wanneer je opgroeit in een omgeving waarin je als kind hebt geleerd dat jouw behoeften minder belangrijk waren dan die van anderen. Liefde, erkenning en goedkeuring werden gegeven wanneer je je ‘goed gedroeg’, wat inhield dat je gehoorzaam was en je gedroeg naar de wensen en opdrachten van jouw ouders/verzorgers. Je hebt geleerd dat je niet tegen autoriteitsfiguren ingaat, je hebt gevoelens van boosheid of protest niet mogen tonen en je hebt geleerd dat je vooral naar de ander moet luisteren. 

Opgroeien met een dominante of emotioneel instabiele of emotioneel onbeschikbare ouder. Als een kind leert dat boosheid of afwijzing dreigt wanneer het zijn eigen behoeften uit, kan het zich aanpassen om de vrede te bewaren. Je hebt geleerd dat onderdanigheid een manier is om straf of geweld te voorkomen. Ook spelen soms culturele of maatschappelijke verwachtingen een rol, bijvoorbeeld leren dat je als meisje lief, zorgzaam en meegaand moeten zijn om gezien/gewaardeerd te worden. 

Wanneer het onderdrukken van de eigen behoeften leidt tot acceptatie en minder risico op conflict, wordt dit een diepgeworteld patroon dat ook in de volwassenheid blijft bestaan.

        Fawning als primaire overlevingsstrategie 

Je herkent je in deze kenmerken: 

• Je hebt moeite met grenzen aangeven en nee zeggen 

• Je bent altijd bezig met de ander, ook wanneer dit ten koste van jezelf gaat 

• Je bent bang de ander teleur te stellen of boos te maken 

• Je over-analyseert; situaties en interactie

• Je piekert over wat anderen van je denken

• Je geeft jouw emoties geen uiting 

• Je bent zo bezig met de ander dat het kan leiden tot identiteitsverlies (wat wil ik? Wie ben ik?)

In het dagelijks leven als volwassene maakt dit jou een ontzettend empathisch persoon die zich haarfijn kan inleven en invoelen in de ander. Echter, waar ben jij in dit verhaal? Je bent de verbinding met jouw behoeften kwijt, je danst naar de pijpen van de ander, durft geen confrontaties aan te gaan waardoor je jezelf niet uitspreekt en leeft voortdurend in angst voor afwijzing. Er is een overtuiging ontstaan dat geaccepteerd worden door de ander cruciaal is voor jouw veiligheid, om erbij te horen en ertoe te doen. 

Patroon doorbreken 

Hoewel deze strategie ooit hielp om veiligheid te creëren, leidt ze op de lange termijn vaak tot uitputting, frustratie en een gebrek aan eigenwaarde. Je kunt de patronen doorbreken door oude overtuigingen los te laten, zoals dat je niet egoïstisch bent als je voor jezelf kiest en dat jouw behoeften minstens even belangrijk zijn als die van een ander. 

Het is van belang om te herkennen wanneer je in de strategie schiet. Wat heb JIJ nodig op zo een moment? Oefenen met gezonde grenzen stellen en assertiviteit door bijvoorbeeld ‘Nee’ te zeggen, ook als het ongemakkelijk voelt en je schuldig voelt. Hoe vaker je jezelf betrapt op een automatische fawn-reactie, hoe meer ruimte je krijgt om een andere keuze te maken.

Van pleasen naar jezelf durven zijn

Deze strategie ontstaat uit een diepgewortelde angst voor afwijzing en conflict, maar leidt uiteindelijk tot zelfverlies. Jezelf klein maken is geen liefde; het is angst in vermomming. Je kunt opnieuw leren dat jij er mag zijn, zonder dat je jezelf hoeft aan te passen. Dat je ‘Nee’ mag zeggen zonder liefde te verliezen. En dat echte verbinding pas ontstaat wanneer je ook jezelf in de relatie meebrengt.