Overlevingsstrategie Vluchten

Soms is de beste manier om te overleven wegrennen. Niet letterlijk, maar door jezelf constant bezig te houden, je te verliezen in werk of sociale activiteiten, of door je gedachten af te leiden met eindeloos scrollen op je telefoon. De vluchtstrategie is een overlevingsmechanisme waarbij iemand gevaar (of ongemakkelijke emoties) vermijdt door fysiek of mentaal te ontsnappen.

Op korte termijn werkt deze strategie goed: zolang je in beweging blijft, hoef je niet stil te staan bij pijn of angst. Maar op de lange termijn kan vluchten leiden tot chronische stress, burn-out en een gevoel van leegte.

Wat gebeurt er?

Wanneer je in vluchtgedrag schiet dan heb je het doel om gevaar te ontlopen. Dit kan letterlijk fysiek vluchten zijn, dus echt de ruimte verlaten en ergens van weglopen. Maar ook mentaal kun je vluchten, bijvoorbeeld door alsmaar hard te werken, jezelf verdoven door middelen, maar ook door social media, binge-watching op Netflix (of elders). We kunnen vluchten in sport, in opleidingen, in reizen… in deze maatschappij zijn er tal van mogelijkheden om situaties te ontlopen die je wellicht zou moeten aankijken. 

Wanneer je opgroeit in een stressvolle omgeving waar confrontaties onveilig waren, waar veel ruzie is, spanning of dreiging constant aanwezig is en waar geen reparatiewerk gedaan werd na een conflict, dan heb je waarschijnlijk geleerd om je terug te trekken zodat je het geschreeuw niet hoefde te horen, of de angst niet hoefde te voelen, of de onrust van wanneer het moment aanbreekt dat de ‘bom gaat barsten’. Je hebt geleerd om op eieren te lopen en sensitief te zijn voor de sfeer. Het kan ook betekenen dat je letterlijk het huis ontvluchtte.

Je hebt waarschijnlijk niet geleerd hoe je op een veilige manier met je emoties kunt omgaan. Stilte en rust kunnen daardoor als bedreigend voelen, omdat ze de emoties naar boven halen die je juist proberen te vermijden. Je richt je op presteren, geeft jezelf druk om te presteren en hebt de drang om alsmaar bezig te zijn. 

Vluchtstrategie als primaire overlevingsmodus

Wanneer ‘vluchten’ jouw primaire reactie is, dan zul je je herkennen in deze kenmerken:

• Je hebt de drang om altijd bezig te zijn, fysiek en in je hoofd 

• Je hebt een overmatige focus op werk of prestaties en continu productief zijn 

• Je ervaart fysieke onrust en hebt de drang om veel te bewegen (rusteloosheid in je lijf)

• Je bent emotioneel afwezig, je dwaalt af

• Je vermijdt moeilijke gesprekken of gevoelens 

• Je drukt emoties weg of zoekt afleiding om het ongemak niet te voelen

  
  

Wanneer je de vluchtstrategie toepast geeft het je een gevoel van controle en veiligheid geeft. Ergens zijn er overtuigingen ontstaan dat je alleen maar waardevol bent als je iets presteert, dat het beter is om emoties te vermijden en de angst dat rust en stilte overweldigende emoties met zich mee zal brengen. 

Patroon doorbreken 

De sleutel tot het doorbreken van deze strategie is leren vertragen en aanwezig zijn, zonder direct in paniek te raken. De automatische vluchtreactie herkennen, bewust korte momenten van stilte inlassen en externe prikkels vermijden, leert je te vertragen. In het hier en nu zijn, zonder afleiding, geeft je de ruimte om emoties toe te laten en te verwerken. 

Van vluchten naar aanwezig zijn

De vluchtstrategie is een krachtige manier om ongemak en pijn te vermijden, maar het houdt ons weg van werkelijke verbinding met onszelf en met anderen. Het op de lange termijn vaak tot uitputting en vervreemding van jezelf en anderen. Leren vertragen, stil zijn en emoties toelaten kan in het begin eng zijn, maar het opent de deur naar echte rust en voldoening.