Overlevingsstrategie Verlammen

Soms is de beste manier om te overleven niets doen. Niet letterlijk, maar door je af te sluiten van de buitenwereld; je gedachten te verdoezelen en je lichaam te laten verstijven. Verlammen (of bevriezen) is een overlevingsmechanisme waarbij je dermate overweldigd raakt door stress of gevaar dat je volledig stilvalt, zowel fysiek als mentaal. 

Je ontloopt, als het ware, het gevaar door te verlammen. Je kunt je dan emotioneel verdoofd voelen, losgekoppeld van de mensen om je heen en je omgeving, of vastzitten in besluiteloosheid en in het ‘niet weten’. 

Wat gebeurt er? 

Verlammen ontstaat wanneer je je in een situatie bevindt waarin vechten of vluchten geen optie is, letterlijk en/of figuurlijk. Dit gebeurt vaak in de kindertijd, in situaties waarin een kind machteloos was en geen uitweg zag. Je werd geconfronteerd met stress situaties waarin geen steun of troost werd geboden en zo schakelde het zenuwstelsel naar verlamming. 

Wanneer je opgroeit in een omgeving waarin je je machteloos voelt; je voelde je onveilig, en je had geen mogelijkheid om te vluchten of te vechten. Je kunt fysiek niet weglopen en dus heb je geleerd dat je het minst gevaar liep door je klein te maken, onzichtbaar te zijn en niets te doen. Dat leverde de minste problemen op. Uit verbinding met je omgeving door in je fantasiewereld te leven op jouw kamertje, door geen initiatief te nemen en door het vermijden van verantwoordelijkheden.

Dit is een reactie van het autonome zenuwstelsel als beschermingsmechanisme: het lichaam en de geest sluiten zich af om verdere pijn te minimaliseren. 

Verlammen als primaire overlevingsmodus 

Je herkent deze kenmerken: 

• Je hebt moeite met beslissingen nemen en toont uitstelgedrag 

• Je voelt je emotioneel en/of fysiek verdoofd

• Je ervaart gevoelens van leegte 

• Je hebt het gevoel dat je kijkt naar de wereld in plaats van er onderdeel van te zijn 

• Je vermijdt uitdagingen 

• Je voelt je futloos en ongemotiveerd 

  
  

Je schiet in de verlamming omdat je elke vorm van actie als onveilig ervaart. Niets doen lijkt de veiligste optie omdat je dan ook geen verkeerde keuze kan maken. Ook kun je je hulpeloos voelen, dat het toch niet uitmaakt wat je doet, want je hebt er tóch geen grip op. Je bent bang om overweldigd te raken en die angst legt je lam. 

Patroon doorbreken 

Patronen doorbreken vraagt om bewust te worden van jouw gedrag en hoe je deze strategie in stand houd, kun je leren herkennen wanneer je een oud patroon inzet in het hier en nu. De sleutel tot het doorbreken van dit patroon is geleidelijk in beweging komen, op een manier die veilig voelt voor het zenuwstelsel. Het helpt om het lichaamsbewustzijn te vergroten en grondingsoefeningen te doen. Aanwezig blijven in het moment, in je lijf en in contact met een vertrouwd persoon, in kleine stapjes.

Van verlamming naar stroming

Je verlamt als reactie op een wereld die ooit te overweldigend was om aan te kunnen. Maar wat ooit een beschermingsmechanisme was, kan in het heden een (mentale) gevangenis worden. Gelukkig is het mogelijk om stap voor stap weer in beweging te komen zonder jezelf te forceren of te veroordelen.