Wie kent ‘m niet? Dat stemmetje in je hoofd dat je doet twijfelen en ongevraagd commentaar levert: ‘Waarom lach je zó hard?!’, ‘Die broek kan écht niet! Eerst die muffin top lozen’, ‘Je had wel wat aardiger kunnen zijn’. De ene keer roept het wat harder dan de andere keer, maar aanwezig is hij! De kritiek die je hiermee ontvangt, op allerlei aspecten van je leven, kan verder groeien tot schaamte- en/of schuldgevoelens en gaat ten koste van jouw spontaniteit. Tóch heeft ie het goed met je voor!
Hoe zit dat?
De innerlijke criticus ontstaat wanneer je als kind de wereld ontdekt. Je leert rekening houden met anderen en je krijgt te maken met begrenzing (wat wel en wat niet kan en mag in ons sociaal klimaat). De aanwezigheid van de innerlijke criticus behoedt jou ervoor dat je geen dingen doet of zegt waardoor je in de problemen zou kunnen komen. Het is een overlevingsstrategie; het houdt je als het ware ‘in het gareel’ zodat je conform de normen en waarden handelt, van de maatschappij waarin wij leven en daardoor niet buiten de groep valt.
Teveel gehoor geven aan de innerlijke criticus, die alsmaar perfectie nastreeft, kan zijn doel voorbij schieten. Bijvoorbeeld wanneer je ‘verlamd’ raakt door angst om te falen of wanneer je constateert dat wat je ook doet, je niet goed genoeg bent, het beter had gekund en niet tevreden kunt zijn.
Ondanks de onwenselijke manier waarop de innerlijke criticus zich manifesteert heeft het het beste met je voor: zijn taak is om jou te beschermen van de kritiek en afwijzing van de buitenwereld. Door zelf zoveel commentaar te geven, blijf je dus scherpt afgestemd op de wereld om je heen en leg je jouw gedrag onder de loep alvorens in beweging te komen.
Keer op keer die kritische, afkeurende stem geloven tast je zelfvertrouwen aan en zorgt voor zelfafwijzing. In relaties kan het je het gevoel geven dat je van alles verkeerd doet, waardoor je keer op keer goedkeuring zoekt bij jouw partner, collega of vriend(in). Hiermee maak je je afhankelijk van het oordeel van de ander wat ten koste gaat van gelijkwaardigheid in de relatie. In het werk kan het je weerhouden om nieuwe uitdagingen aan te gaan waardoor je jezelf ‘liever’ klein houdt en alles ‘veilig’ bij het oude laat. Daarnaast is het stressvol om gebukt te gaan onder zelfkritiek.
Overall levert de innerlijke criticus behoorlijk wat ergernis en frustratie op; je wordt er onzeker van. Het is dan ook interessant om te onderzoeken welke overtuigingen verscholen zijn achter jouw innerlijke criticus? Is het jouw stem of is het de stem die je hebt overgenomen van een opvoeder of van een leraar misschien? Zijn ze überhaupt realistisch? Wat is er nodig om deze innerlijke stem tot bedaren te krijgen? Zijn er ook positieve kanten aan de innerlijke criticus? En zo ja, welke? Leren omgaan met de innerlijke criticus in je geeft rust en ontspanning, komt ten goede van je eigenwaarde en geeft je de kans om naar jezelf te kijken met mildheid. Hierdoor ontstaat ook ruimte voor gevoelens van trots en tevredenheid over je eigen gedrag, acceptatie over jouw prestaties, je ‘zijn’. Hoe fijn is dat?!